آیا تهران برای تشدید جنگ نیابتی با اسرائیل آماده می‌شود؟
جنگ غزه در حال گسترش و افزایش التهابات است. تلاش‌های دیپلماتیک برای ایجاد آتش‌بس موقت و توقف جنگ و ارسال مواد غذایی، دارو و سوخت به غزه جنوبی تا کنون به نتیجه نرسیده است. ساکنان غزه در محاصره اقتصادی شدید و کم‌سابقه یک فاجعه بزرگ انسانی را تجربه می‌کنند که هر لحظه ممکن است ابعاد آن گسترش یافته و به یکی از بزرگترین فجایع قرن بیست و یکم تبدیل شود.
از ابتدای واکنش تلافی‌جویانه اسرائیل در شکل انتقام‌گیری کور نگرانی از گسترش جنگ به جبهه‌های دیگر مطرح بوده است. جمهوری اسلامی از ابتدا ضمن حمایت همه‌جانبه از عملیات نظامی و تروریستی “طوفان الاقصی” این پیام را داد که تمایل به مداخله در جنگ ندارد. اما در عین حال برای عدم مداخله شرط عدم حمله زمینی ارتش اسرائیل به غزه را طرح کرد. دولت آمریکا و اتحادیه اروپا نیز پیامی را با واسطه منتقل کردند که قصد درگیری با ایران ندارند.
دولت اسرائیل ضمن تهدید، تلویحا با راهکار امنیتی غرب در محدود کردن حوزه درگیری همراهی کرد. اعلام چندباره نبود نشانه و مدرک برای مشارکت جمهوری اسلامی در حمله نظامی حماس در ۷ اکتبر از سوی غرب و نهادهای نظامی و امنیتی کشورهای غربی نیز بیش از آنکه بازتاب‌دهنده واقعیت باشد، تدبیری سیاسی برای اقناع حکومت ایران به اجتناب از درگیری مستقیم و یا گسترش جنگ نیابتی با اسرائیل بود.
البته دولت آمریکا تهدید نیز کرد که استفاده جمهوری اسلامی از فرصت ضربه امنیتی وارده به اسرائیل پیامدهای سنگین خواهد داشت. امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه نیز در تماس تلفنی با ابراهیم رئیسی نسبت به هرگونه تشدید و یا گسترش درگیری بخصوص در لبنان هشدار داد.
جنگ غزه در حال گسترش و افزایش التهابات است. تلاش‌های دیپلماتیک برای ایجاد آتش‌بس موقت و توقف جنگ و ارسال مواد غذایی، دارو و سوخت به غزه جنوبی تا کنون به نتیجه نرسیده است. ساکنان غزه در محاصره اقتصادی شدید و کم‌سابقه یک فاجعه بزرگ انسانی را تجربه می‌کنند که هر لحظه ممکن است ابعاد آن گسترش یافته و به یکی از بزرگترین فجایع قرن بیست و یکم تبدیل شود.
از ابتدای واکنش تلافی‌جویانه اسرائیل در شکل انتقام‌گیری کور نگرانی از گسترش جنگ به جبهه‌های دیگر مطرح بوده است. جمهوری اسلامی از ابتدا ضمن حمایت همه‌جانبه از عملیات نظامی و تروریستی “طوفان الاقصی” این پیام را داد که تمایل به مداخله در جنگ ندارد. اما در عین حال برای عدم مداخله شرط عدم حمله زمینی ارتش اسرائیل به غزه را طرح کرد. دولت آمریکا و اتحادیه اروپا نیز پیامی را با واسطه منتقل کردند که قصد درگیری با ایران ندارند.
دولت اسرائیل ضمن تهدید، تلویحا با راهکار امنیتی غرب در محدود کردن حوزه درگیری همراهی کرد. اعلام چندباره نبود نشانه و مدرک برای مشارکت جمهوری اسلامی در حمله نظامی حماس در ۷ اکتبر از سوی غرب و نهادهای نظامی و امنیتی کشورهای غربی نیز بیش از آنکه بازتاب‌دهنده واقعیت باشد، تدبیری سیاسی برای اقناع حکومت ایران به اجتناب از درگیری مستقیم و یا گسترش جنگ نیابتی با اسرائیل بود.
البته دولت آمریکا تهدید نیز کرد که استفاده جمهوری اسلامی از فرصت ضربه امنیتی وارده به اسرائیل پیامدهای سنگین خواهد داشت. امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه نیز در تماس تلفنی با ابراهیم رئیسی نسبت به هرگونه تشدید و یا گسترش درگیری بخصوص در لبنان هشدار داد.
جمهوری اسلامی در هفته گذشته حضور فعالی در مذاکرات دیپلماتیک داشت. سفر امیرعبداللهیان به کشورهای عربی و مذاکره مستقیم با رهبران حزب‌الله لبنان و حماس نشانگر تلاش بی‌وقفه حکومت ایران برای خنثی‌سازی فشارها به غزه و حماس است.
از همان ابتدا امیرعبداللهیان نسبت به تداوم حملات نظامی سنگین اسرائیل به غزه هشدار داد و رسما گفت، جمهوری اسلامی نمی‌تواند بی‌تفاوت باشد. خواست جمهوری اسلامی توقف جنگ و مذاکرات برای مبادله زندانیان است. همزمان نیز حزب‌الله لبنان درگیری محدود با اسرائیل و فعال کردن درگیری در مرزهای شمالی اسرائیل را آغاز کرد. در آخرین موضع‌گیری، امیرعبداللهیان با طرح مواضعی متضاد تهدید کرد که «زمان برای راه حل‌های سیاسی در غزه رو به پایان است» و “جبهه مقاومت” نمی‌تواند سکوت کند.
پیش‌تر نیز “نورنیوز”، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی ایران، هشدار داد که «اگر اسرائیل اشتباه کند و در تله حمله زمینی به غزه بیفتد، باید منتظر شگفتی دوم پس از طوفان الاقصی باشد».
امیرعبداللهیان از یک طرف مدعی استقلال “گروه‌های مقاومت” در تصمیم‌گیری و عدم دخالت حکومت ایران شد، اما در موضعی متناقض اعلام کرد که «اگر امروز از غزه دفاع نکنیم فردا باید در شهرهای خودمان با بمب‌های فسفری مقابله کنیم… برای ما یک فرصت است که در درون خانه صهیونیست‌‌ها متوقف شوند». او این حرف‌ها را قبل از ارجاع به ارزیابی مشابه حسن نصرالله در مورد لبنان بر زبان آورد. بدین ترتیب او اعتراف کرد که اقدامات حزب‌الله لبنان و یا شبه‌نظامیان شیعی عراق در نهایت با چراغ سبز و تصمیم مقامات تهران اجرایی خواهند شد.
برخی از مقامات حشدالشعبی در عراق نیز از همان روزهای اول جنگ غزه تهدید کردند که اگر درگیری‌ها ادامه پیدا کند، آنها مداخله می‌کنند. به عنوان نمونه دبیرکل جنبش نجباء در گفت‌و‌گو با رهبران حماس و “جهاد اسلامی فلسطین” گفت که «این گروه مقاومت آمادهٔ ورود به میدان نبرد غزه است و از هیچ کمکی دریغ نخواهد کرد». آنها تهدید کردند که «منتظر یک اشاره برای ورود به میدان غزه هستیم». در اظهار نظر مشابهی هادی العامری، دبیرکل سازمان بدر عراق، گفت: «در صورت مداخله واشنگتن در نبرد بین رژیم صهیونیستی و فلسطین، همه اهداف آمریکایی را هدف قرار خواهیم داد».
پیش‌تر روزنامه وال استریت ژورنال به نقل از یک مقام ایرانی گزارش داده بود که «اگر ایران مورد حمله قرار گیرد، با حملات موشکی به اسرائیل از لبنان، یمن و ایران پاسخ خواهد داد».
بنابراین جمهوری اسلامی برنامه‌ریزی برای مداخله را انجام داده و گام به گام جلو می‌آید. البته محاسبه اولیه آنها در تاثیر بازدارنده شمار نسبی بالای اسیران اسرائیلی و توسل به حربه گروگان‌گیری درست از کار در نیامده و تاثیر بازدارنده مورد نظر علیه رویکرد تهاجمی تلافی‌جویانه اسرائیل را نداشته است. در این شرایط، اسرائیل و متحدان غربی‌اش خواست جمهوری اسلامی را نمی‌پذیرند. از طرف دیگر دولت‌های عربی هم بدشان نمی‌آید جمهوری اسلامی درگیر شود تا تحولات به ضرر اسرائیل شده و راهی برای آتش‌بس پیدا شود. حماس بعد از اجرای عملیات “طوفان الاقصی” از گروه‌های اسلام‌گرا دعوت کرد تا به مبارزه آنها بپیوندند.
اگر اسرائیل حمله زمینی قریب‌الوقوع به نوار غزه را شروع کند و حماس تحت فشار بیشتری قرار بگیرد، جمهوری اسلامی و شبکه‌های نیروهای تحت امرش در تنگنا قرار می‌گیرند تا واکنشی انجام دهند. در غیر این صورت متهم به استفاده ابزاری از حماس و قربانی کردن آنها می‌شوند.
آسیب‌پذیری اسرائیل در صورت گسترش جبهه‌های جنگ، مشوق و نقطه امید حکومت ایران و نیروهای همسو در باز کردن حوزه‌های درگیری و ناامن کردن شمال اسرائیل است. در عین حال واکنش آمریکا و بریتانیا محدودیت آنها است که البته اثر بازدارنده کامل ندارد.